تاثیر درمان پذیرش و تعهد بر درد، تنظیم هیجان و کیفیت زندگی زنان مبتلا به اختلال ملال پیش از قاعدگی

تاثیر درمان پذیرش و تعهد بر درد، تنظیم هیجان و کیفیت زندگی زنان مبتلا به اختلال ملال پیش از قاعدگی

چکیده

مقدمه: پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی درمان پذیرش و تعهد بر درد، تنظیم هیجان و کیفیت زندگی زنان مبتلا به اختلال ملال پیش از قاعدگی انجام شد.

روش‌ها: روش پژوهش نیمه آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون با گروه گواه بود. جامعه پژوهش کلیه زنان مبتلا به اختلال ملال پیش از قاعدگی شهرستان ساری بودند. ۲۴ نفر به‌عنوان نمونه پژوهش با روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب و به‌صورت تصادفی به سه گروه آزمایش، آزمایش و گواه تقسیم شدند. گروه آزمایش ۸ جلسه درمان پذیرش و تعهد دریافت کرد. ابزارهای پژوهش پرسشنامه‌های تنظیم شناختی هیجان گارنفسکی و همکاران، کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی، پرسشنامه درد محمدیان و غربالگری علائم قبل از قاعدگی سیه باز و همکاران بود. داده‌ها با روش تحلیل کوواریانس چند متغیره، آزمون تعقیبی بونفرونی و با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه ۱۶ تحلیل شدند.

یافته‌ها: نتایج نشان داد بین نمرات میانگین درد، کیفیت زندگی و تنظیم هیجان گروه درمان پذیرش و تعهد و گروه کنترل تفاوت معناداری وجود دارد.

نتیجه‌گیری: درمان پذیرش و تعهد بر درد، تنظیم هیجان و کیفیت زندگی زنان مبتلا به اختلال ملال پیش از قاعدگی مؤثر است و در بهبود علائم آنها نقش دارد.

کلمات کلیدی: درمان پذیرش و تعهد، درد، تنظیم هیجان، کیفیت زندگی، ملال پیش از قاعدگی

 the Effectiveness of Acceptance and Commitment Therapy on Pain, Emotion Regulation and Quality Life of women with Premenstrual dysphoric Disorder

ABSTRACT

Background: The aim of this study was the effectiveness of acceptance and commitment therapy on pain, emotion regulation and quality of life in women with premenstrual dysphoric disorder.

Methods: The research method was quasi-experimental with pre-test and post-test design with experimental and control groups. The study population was all women with premenstrual disorder in Sari. The sample consisted of 24 people who were selected by purposive sampling method and randomly assigned to three groups of experimental, experimental and control. The experimental group was gived 8 sessions of acceptance and commitment therapy. The research instruments were Garnfsky et al.'s Cognitive Emotion Regulation Questionnaire, WHO Quality of Life, Mohammadian Pain Questionnaire and Siah Baz et al Screening of Premenstrual Symptoms. Data were analyzed by multivariate analysis of covariance and Bonferroni post hoc test using SPSS-16 software.

Findings: The results showed that there was significant difference between the mean scores of pain, quality of life and emotion regulation of acceptance commitment therapy group and  control group.

Conclusion: Acceptance and commitment therapy  are effective on pain, emotion regulation and quality of life in women with premenstrual dysphoric disorder.

Keywords: acceptance and commitment therapy, pain, emotion regulation, quality of life, premenstrual dysphoric disorder

مقدمه

دستگاه تناسلی زنان برخلاف مردان تغییرات چرخه‌ای منظمی دارد که آنان را برای لقاح و بارداری در آینده آماده می‌کند. در پریمات‌ها و انسان‌ها این چرخه با عنوان چرخه قاعدگی شناخته می‌شود که بارزترین ویژگی آن خون ریزی دوره‌ای واژینال و ریزش اندومتریوم است. طول زمانی این چرخه بسیار متغیر است اما به طور متوسط از شروع یک چرخه تا شروع چرخه دیگر ۲۸ روز فاصله است (۱) به طور کلی، قاعدگی دارای چهار مرحله است؛ فاز لوتئال آخرین مرحله آن است که با تغییرات هورمونی مانند افزایش سطح پروژسترون و استروژن مشخص می شود (۲)

مطالعات اخیر نشان می‌دهد که حساسیت بالا نسبت به این تغییرات دوره‌‌ای سطوح هورمون‌های تولید مثلی، زنان را مستعد تجربه انواع سمپتوم‌های خلقی، رفتاری و جسمی می‌کند (۳) اختلال ملال دوره لوتئال (مالویکا و سوپریا، ۲۰۱۹) یا اختلال ملال پیش از قاعدگی (۴) نوع شدید سندروم پیش از قاعدگی است که مشخصه آن سمپتوم‌های شدید هیجانی و خلقی است که با اختلال روان‌پزشکی دیگری بهتر توجیه نمی‌شود (۵) لازمه تشخیص این اختلال، حداقل پنج علامتددر هفته آخر قبل از شروع خون ریزی است که چند روز پس از خون ریزی فرایند بهبود آغاز و در عرض هفته بعد از خون ریزی، قطع یا خیلی خفیف می‌گردد (۴)

 یک متاانالیز اخیر نشان می‌دهد که سمپتوم‌های پیش از قاعدگی بسیار شایع هستند و حدود نیمی از زنان سن باروری در سراسر جهان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. با این حال نرخ شیوع آن در کشورهای مختلف، متفاوت است (۶) سندروم پیش از قاعدگی در کمترین حالت ۱۲ درصد از زنان فرانسه (۷) و در بیشترین حالت ۹۸ درصد از زنان ایران (۸) را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در حالی که اختلال ملال پیش از قاعدگی از ۲ تا ۳ درصد بین زنان آمریکایی تا ۱۱، ۱۷ درصد بین زنان برزیلی متغیر است (۹)

تنظیم هیجان یعنی توانایی شناسایی و تاثیرگذاری بر هیجاناتی که فرد تجربه می‌کند (۱۰). از آنجایی که بیشتر علائم اختلال ملال پیش از قاعدگی مربوط به مشکلات هیجانی است، یحتمل زنان مبتلا به این اختلال نسبت به زنان سالم، مشکلات بیشتری در تنظیم هیجان دارند (۱۱) مطالعات متعددی تایید می‌کنند که زنان مبتلا به اختلال ملال پیش از قاعدگی در تنظیم هیجان دچار مشکل هستند (۱۱، ۱۲)

شواهد دیگری وجود دارد که حاکی از دردهای شدید از جمله سردرد (۱۳) و درد اسکلتی – عضلانی (۱۴) در زنان مبتلا به اختلال ملال پیش از قاعدگی است. بارتلی و همکاران (۱۵) بیان کردند که که زنان مبتلا به اختلال ملال پیش از قاعدگی نسبت به زنان سالم، حساسیت بیشتری نسبت به درد دارند. استرانیوا و همکاران (۱۶) نیز در پژوهش خود با هدف بررسی مقایسه درد افراد مبتلا به اختلال ملال پیش از قاعدگی و سالم گزارش کردند که گروه مبتلا به اختلال ملال پیش از قاعدگی، آستانه و تحمل درد پایین‌تری نسبت به گروه سالم داشتند. وقتی درد افزایش می‌یابد، عملکرد و کیفیت زندگی فرد نیز مختل می‌شود (۱۷).

اختلالات پیش از قاعدگی تأثیر نامطلوب زیادی بر کیفیت زندگی زنان دارد و عملکرد آنها را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد (۱۸). این بحران، سلامت و کیفیت زندگی زنان مبتلا را ۸ تا ۲۰ درصد کاهش می‌دهد (۱۹). سازمان بهداشت جهانی (WHO) کیفیت زندگی را این چنین تعریف می‌کند: درک فرد از موقعیت خود در زندگی از لحاظ بافت فرهنگی و سیستم ارزشی که در آن زندگی می‌کنند، اهداف، انتظارات و الویت‌هایشان است (۲۰) امروزه در اثربخشی نسبی درمان‌های مختلف، کیفیت زندگی از کیفیت‌های مهم درنظر گرفته‌می‌شود (۲۱)

در درمان اختلالات پیش از قاعدگی، دامنه‌ای از مداخلات زیست پزشکی مانند قرص‌های ضد افسردگی مثل بازجذب کننده‌های سروتونین، ضد اضطراب‌ها و درمان‌های هورمونی برای کاهش تخمک‌گذاری یا حتی اوفورکتومی استفاده می‌شود (۲۲) اگرچه ممکن است سمپتوم‌های پیش از قاعدگی کاهش یابند، هیچ‌کدام از درمان‌های پزشکی، مکانیسم‌های زیربنایی پیچیده رنج و ملال پیش از قاعدگی را در نظر نمی‌گیرند و تنها تبیین‌های فیزیولوژیکی نیز کافی نیست (۲۳). همچنین بسیاری از زنان به‌علت عوارض جانبی یا موارد منع مصرف دارو به درمان‌های دارویی رغبت ندارند و به‌دنبال گزینه‌های غیردارویی می‌روند. در نتیجه رویکردهای روان‌شناختی، در حال شکل دادن درمان‌هایی برای اختلالات پیش از قاعدگی هستند که برخلاف درمان‌های دارویی، بر تعامل و ارتباط متقابل عوامل جسمانی، شناختی و اجتماعی – فرهنگی تأکید می‌کنند (۲۲).

امروزه درمان‌های جدید روان‌شناختی، تحت عنوان موج سوم روان‌درمانی، با تأکید بر نقش منابع روان‌شناختی فرد در رویارویی با عوامل فشارزا، تدابیر درمانی مناسبی برای کمک به فرد تحت فشار فراهم نموده‌است (۲۴). یکی از این درمان‌ها، درمان پذیرش و تعهد است که تحقیقات نشان‌می‌دهد در ارتقا رفتارهای سالم و بهزیستی روان‌شناختی افراد اثربخش بوده است (۲۵).

با توجه به شواهد و لزوم توجه به سلامت روان‌شناختی زنان و سمپتوم‌های پیش از قاعدگی و تاثیر درمان پذیرش و تعهد در اختلالات مختلف، هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی درمان پذیرش و تعهد بر درد، تنظیم هیجان و کیفیت زندگی زنان مبتلا به اختلال ملال پیش از قاعدگی است.

روش‌ها

پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی و روش آن نیمه‌آزمایشی از نوع پیش‌آزمون - پس‌آزمون با گروه کنترل بود که در آن گروه آزمایش و گروه کنترل در دو مرحله پیش‌آزمون و پس‌آزمون با یکدیگر مورد مقایسه قرار گرفتند. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه زنان ۲۵ تا ۴۰ سال مراجعه کننده به مطب متخصصین زنان در شهر ساری بودند که بنا بر تشخیص اختلال ملال پیش از قاعدگی به مراکز مشاوره روان‌شناختی شهر ساری در سال ۱۳۹۹ ارجاع شدند. انتخاب نمونه از جامعه آماری پژوهش به‌روش نمونه‌گیری در دسترس انجام شد. گروه آزمایش ۸ جلسه ۹۰ دقیقه‌ای درمان پذیرش و تعهد به‌صورت گروهی دریافت کرد. پس از اتمام آخرین جلسه آموزش، به‌طور همزمان و در شرایط یکسان بر روی گروه آزمایش و کنترل پس‌آزمون اجرا شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها در دو بخش توصیفی و استنباطی انجام شد. بخش توصیفی دربرگیرنده شاخص‌های مرکزی و پراکندگی- فراوانی، فراوانی درصدی، کمترین و بیشترین داده، میانگین و انحراف استاندارد می‌باشد و در بخش استنباطی ابتدا به‌وسیله آزمون کولموگروف- اسمیرنوف مفروضه نرمال بودن توزیع داده‌ها بررسی شد، سپس به‌وسیله آزمون لوین مفروضه یکسانی واریانس خطا بررسی شد و در نهایت جهت تحلیل فرضیات پژوهش از آزمون تحلیل کوواریانس چند متغیره (MANCOVA) استفاده شد. لازم به ذکر است جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها از نرم‌افزار آماری SPSS نسخه ۱۶ استفاده شد.

ابزار گردآوری داده‌ها شامل مقیاس تنظیم هیجان شناختی گارنفسکی و همکاران (CREQ)بود که دارای ۳۶ سؤال است که توسط گارنفسکی و همکاران (۳۹)، به‌منظور ارزیابی راهبردهای شناختی که هر فرد بعد از تجربه رخدادهای تهدید کننده یا استرس‌های زندگی به کار می‌برد ابداع شده‌است. پایایی آزمون را با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ به‌ترتیب برابر با ۹۱/۰، ۸۷/۰، ۹۳/۰ به‌دست آوردند.پرسش‌نامه کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی (WHOQOL-BREF) ۲۶ سؤالی که کیفیت زندگی کلی و عمومی فرد را می‌سنجد. پایایی آزمون بازآزمون برای زیرمقیاس ها به این صورت به‌دست آمد: سلامت جسمی ۷۷/۰، سلامت روانی ۷۷/۰، روابط اجتماعی ۷۵/۰، سلامت محیط ۸۴/۰ به‌دست آمد. سازگاری درونی نیز با استفاده از آلفای کرونباخ محاسبه شد که در جدول زیر آمده است. پرسش‌نامه درد محمدیان با ۲۵ گویه که براساس پرسشنامه درد مک گیل توسط محمدیان (۴۰)، تهیه شده‌است و هر گویه یکی از ابعاد سه گانه جسمی-حسی، احساسی- هیجانی و شناختی-ارزیابانه را مشخص می‌سازد. پایایی این پرسش‌نامه به‌روش آزمون-بازآزمون با فاصله زمانی یک ماهه انجام و ضریب ۹۸/۰ گزارش شد. در پژوهش حاضر ضریب آلفای کرونباخ کل پرسش‌نامه ۹۳/۰، و ضریب آلفای کرونباخ خرده مقیاس‌های جسمی-حسی، احساسی-هیجانی و شناختی-ارزیابانه به‌ترتیب ۸۷/۰، ۷۹/۰ و ۸۱/۰ به‌دست آمد. پرسش‌نامه غربالگری علائم قبل از قاعدگی (PSST پرسش‌نامه غربالگری علائم قبل از قاعدگی شامل ۱۹ سؤال می‌باشد که توسط دانشگاه مک مس‌تر کانادا طراحی شده و توسط سیه بازی، حریری، منتظری، مقدم بنائم (۳۸)، نسخه فارسی آن در جمعیت ایرانی استاندارد شده‌است.

لازم به ذکر است که این مطالعه با کد اخلاق IR.IAU.SARI.REC. 1401.041 در دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساری مورد تصویب قرار گرفت و در سامانه ملی اخلاق زیست پزشکی نیز قابل مشاهده‌ است.

جدول ۱. محتوای جلسات درمان پذیرش و تعهد

یافته‌ها

 با توجه به جدول ۲، میانگین نمره‌های مقیاس درد، تنظیم هیجان و کیفیت زندگی پس از اجرای مداخله در گروه آزمایش تغییر قابل توجهی نسبت به گروه گواه داشته است که می‌توان آن را نتیجه مؤثر بودن مداخله دانست. میانگین و انحراف استاندارد متغیرهای پژوهش در جدول ۲ گزارش شده‌است.

جدول ۲. میانگین و انحراف استاندارد نمره‌های پیش‌آزمون و پس‌آزمون

سپس به‌منظور بررسی مفروضه همگونی کواریانس‌ها از آزمون M باکس استفاده شد، که در زیر جدول مربوط به این آزمون آورده شده‌است. نتایج جدول ۳ نشان‌می‌دهد مقدار (۹۳/۰(f=، معنادار نیست (۴۷ / ۰P <). لذا با توجه به این جدول می‌توان نتیجه گرفت که کوواریانس‌های دو گروه همگون است. همانطور که در جدول ۴ مشاهده می‌کنید، F محاسبه شده برای اثر درمان پذیرش و تعهد بر روی مولفه‌های درد، تنظیم هیجان و کیفیت زندگی تأثیر داشته است. با توجه به میانگین دو گروه، گروه آزمایش بر روی درد زنان مبتلا به اختلال ملال پیش از قاعدگی میانگینی کمتر نسبت به گروه گواه و مولفه‌های تنظیم هیجان و کیفیت زندگی زنان مبتلا به اختلال ملال پیش از قاعدگی میانگینی بیشتری نسبت به گروه گواه به‌دست آورده‌است. از این رو می‌توان نتیجه گرفت که درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد باعث بهبود درد، تنظیم هیجان و کیفیت زندگی زنان مبتلا به اختلال ملال پیش از قاعدگی شده‌است. همچنین مشاهده می‌شود که F محاسبه شده برای اثر پیش‌آزمون بر مولفه‌های درد، تنظیم هیجان و کیفیت زندگی از لحاظ آماری معنادار نیست. از این رو می‌توان نتیجه گرفت که تغییرات ایجاد شده در نمرات پس‌آزمون گروه آزمایش تحت‌تأثیر نمرات پیش‌آزمون قرار نگرفته‌است. مقادیر مجذور اتا نیز نشان‌می‌دهد که درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد، ۶۷ درصد درد، ۲۹ درصد تنظیم هیجان و ۶۰ درصد کیفیت زندگی را تبیین می‌کند.

جدول ۳. آزمون M باکس برای آزمون همگونی کواریانس‌های گروه‌های پژوهش

جدول ۶. آزمون F لوین برای برابری واریانس‌های نمرات درد، تنظیم هیجان و کیفیت زندگی در گروه‌های پژوهش

جدول ۴. نتایج حاصل از تحلیل انکوا در متن مانکوا بر روی میانگین نمره‌های پس‌آزمون متغیرهای پژوهش

بحث

یافته‌های پژوهش حاضر نشان داد که درمان پذیرش و تعهد بر درد و تنظیم هیجان و کیفیت زندگی زنان مبتلا به اختلال ملال پیش از قاعدگی موثر است. یافته‌های این پژوهش با تحقیقات یانگ، میکی و سون (۲۸)، برزگر و همکاران (۲۹) همسو می‌باشد.

وجود نشانه‌های بدنی، روانی و هیجانی از جمله ناپایداری عاطفی و تحریک پذیری در چرخه قاعدگی زنان مبتلا به اختلال ملال پیش از قاعدگی، باعث افزایش نشخوار فکری و مشغولیت ذهنی زنان به مشکلات مربوط به عادات ماهیانه گذشته‌شان، هیجانات منفی و نگرانی آنها نسبت به آینده باعث ایجاد فشارهای روانی و اختلالاتی مانند افسردگی، بیماری‌های جسمی و روابط اجتماعی نامناسب می‌شود که همه این موارد نه‌تنها تنظیم هیجانات آنها را کاهش می‌دهد بلکه باعث افت کیفیت زندگی در آنها می‌گردد. لذا در رویکرد مبتنی بر تعهد و پذیرش انعطاف ناپذیری روانشناختی و اجتناب از پذیرش احساسات و افکار آزاردهنده منجر به تقویت این احساسات و افکار و آزار دهندگی بیشتر آنها می‌شود. زنان مبتلا به اختلال ملال پیش از قاعدگی تحت درمان با این رویکرد می‌آموزند که به‌جای غرق شدن در دردها و خال‌ات های نگرانی و خلق منفی و سلامت روان از دست رفته خود و سختی‌ها و دشواری‌هایی که ممکن است دائماً در بار چرخه قاعدگی با آن مواجه شوند، اهداف منطبق بر ارزش‌های خود را شناسایی کنند و حتی با وجود افکار و احساسات ناخوشایندی که موجب افسردگی فرد و کاهش کیفیت زندگی او می‌شوند، متعهدانه به اهداف خود پایبند باشند تا بتوانند بهتر و کارآمدتر ابعاد مختلف زندگی و شرایط خود را مدیریت کنند و در کنار آرامش روانی و جسمانی و روابط اجتماعی بهتر از زندگی سالم‌تر و شاداب تری برخوردار شوند.

نتیجه ‌گیری

براساس نتایج پژوهش، زنان مبتلا به اختلال ملال پیش از قاعدگی پس از مداخله کاهش قابل توجهی در میزان درد داشتند. همچنین توانایی تنظیم هیجان و کیفیت زندگی آنان نسبت به گروه گواه تغییر قابل توجه داشته است. نتیجتا پیشنهاد می‌شود که از درمان پذیرش و تعهد در بهبود علائم اختلال ملال پیش از قاعدگی استفاده شود. البته با توجه به حجم نمونه و محدودیت های تحقیق، برای تعمیم نتایج به جمعیت نیاز به مطالعات بیشتر در جمعیت های مختلف است.

تشکر و قدردانی

این پژوهش با هدف بررسی درد، تنظیم هیجان و کیفیت زندگی بیماران مبتلا به اختلال ملال پیش از قاعدگی صورت گرفت. بدین وسیله از تمامی کسانی که پژوهشگران را در انجام این پژوهش یاری دادند کمال تقدیر و تشکر را داریم.

منابع

1.Rosner J, Samardzic T, Sarao MS. Physiology, Female Reproduction. 2022 Jul 7. In: StatPearls. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan–. PMID: 30725817.

2.Thiyagarajan DK, Basit H, Jeanmonod R. Physiology, Menstrual Cycle. 2022 Oct 24. In: StatPearls. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan–. PMID: 29763196.

3.Mishra S, Elliott H, Marwaha R. Premenstrual Dysphoric Disorder. 2023 Feb 19. In: StatPearls. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan–. PMID: 30335340

4.Association AP. Diagnostic and statistical menual of mental disorders: DSM-5-TR. Arlington: American Psychiatric Association; 2022

5.Lanza di Scalea T, Pearlstein T. Premenstrual Dysphoric Disorder. Med Clin North Am. 2019 Jul;103(4):613-628. doi: 10.1016/j.mcna.2019.02.007. PMID: 31078196.

6.A DM, K S, A D, Sattar K. Epidemiology of Premenstrual Syndrome (PMS)-A Systematic Review and Meta-Analysis Study. J Clin Diagn Res. 2014 Feb;8(2):106-9.doi:10.7860/JCDR/2014/8024.4021. Epub 2014 Feb 3. Erratum in: J Clin Diagn Res. 2015 Jul;9(7):ZZ05. PMID: 24701496; PMCID: PMC3972521.

7.Potter J, Bouyer J, Trussell J, Moreau C. Premenstrual syndrome prevalence and fluctuation over time: results from a French population-based survey. J Womens Health (Larchmt). 2009 Jan-Feb;18(1):31-9. doi: 10.1089/jwh.2008.0932. PMID: 19105683; PMCID: PMC3196060.

8.Bakhshani NM, Mousavi MN, Khodabandeh G. Prevalence and severity of premenstrual symptoms among Iranian female university students. J Pak Med Assoc. 2009 Apr;59(4):205-8. PMID: 19402278.

9.Tiranini L, Nappi RE. Recent advances in understanding/management of premenstrual dysphoric disorder/premenstrual syndrome. Fac Rev. 2022 Apr 28;11:11. doi: 10.12703/r/11-11. PMID: 35574174; PMCID: PMC9066446.

10.Nayman S, Beddig T, Reinhard I, Kuehner C. Effects of cognitive emotion regulation strategies on mood and cortisol in daily life in women with premenstrual dysphoric disorder. Psychol Med. 2023 Aug;53(11):5342-5352. doi: 10.1017/S0033291722002495. Epub 2022 Aug 18. PMID: 35979813; PMCID: PMC10476072.

11.Petersen N, London ED, Liang L, Ghahremani DG, Gerards R, Goldman L, Rapkin AJ. Emotion regulation in women with premenstrual dysphoric disorder. Arch Womens Ment Health. 2016 Oct;19(5):891-8. doi: 10.1007/s00737-016-0634-4. Epub 2016 May 7. PMID: 27155663; PMCID: PMC5024711.

12.Lin PC, Ko CH, Yen JY. Early and Late Luteal Executive Function, Cognitive and Somatic Symptoms, and Emotional Regulation of Women with Premenstrual Dysphoric Disorder. J Pers Med. 2022 May 18;12(5):819. doi: 10.3390/jpm12050819. PMID: 35629240; PMCID: PMC9147888.

13.Keenan PA, Lindamer LA. Non-migraine headache across the menstrual cycle in women with and without premenstrual syndrome. Cephalalgia. 1992;12(6):356–359.

14.Di Giulio G, Reissing ED. Premenstrual dysphoric disorder: prevalence, diagnostic considerations, and controversies. J Psychosom Obstet Gynaecol. 2006;27(4):201–210

15.Bartley EJ, Palit S, Kuhn BL, et al. Nociceptive processing in women with premenstrual dysphoric disorder (PMDD): the role of menstrual phase and sex hormones. Clin J Pain. 2015;31(4):304–314.

16.Straneva PA, Maixner W, Light KC, Pedersen CA, Costello NL, Girdler SS. Menstrual cycle, beta-endorphins, and pain sensitivity in premenstrual dysphoric disorder. Health Psychol. 2002 Jul;21(4):358-67. PMID: 12090678.

17.Lin, Fuchun & Han, Xu & Wang, Yao & Ding, Weina & Sun, Yawen & Zhou, Yan & Lei, Hao. (2021). Sex-specific effects of cigarette smoking on caudate and amygdala volume and resting-state functional connectivity. Brain Imaging and Behavior. 15. 10.1007/s11682-019-00227-z.

18.Kroll-Desrosiers AR, Ronnenberg AG, Zagarins SE, Houghton SC, Takashima-Uebelhoer BB, Bertone-Johnson ER. Recreational Physical Activity and Premenstrual Syndrome in Young Adult Women: A Cross-Sectional Study. PLoS One. 2017 Jan 12;12(1):e0169728. doi: 10.1371/journal.pone.0169728. PMID: 28081191; PMCID: PMC5231278.

19.World Health Organization Quality of Life assessement (WHOQOL): position paper from the World Health Organization. Social Science & Medicine. 2012

20.Cao S, Jones M, Tooth L, Mishra G. Does premenstrual syndrome before pregnancy increase the risk of postpartum depression? Findings from the Australian Longitudinal Study on Women's Health. J Affect Disord. 2021 Jan 15;279:143-148. doi: 10.1016/j.jad.2020.09.130. Epub 2020 Oct 6. PMID: 33049432.

21.Montazeri A, Taghizadeh Z, Taheri S, Siahbazi S, Masoomi R. Domination of premenstrual syndrome on women's quality of life: a qualitative study. Payesh 2019; 18 (1) :53-66

22.Asuero AM, Queraltó JM, Pujol-Ribera E, Berenguera A, Rodriguez-Blanco T, Epstein RM. Effectiveness of a mindfulness education program in primary health care professionals: a pragmatic controlled trial. J Contin Educ Health Prof. 2014 Winter;34(1):4-12. doi: 10.1002/chp.21211. PMID: 24648359.

23.Wyatt KM, Dimmock PW, Frischer M, Jones PW, O'Brien SP. Prescribing patterns in premenstrual syndrome. BMC Womens Health. 2002 Jun 19;2(1):4. doi: 10.1186/1472-6874-2-4. PMID: 12086594; PMCID: PMC117222.

24.Spatola CA, Manzoni GM, Castelnuovo G, Malfatto G, Facchini M, Goodwin CL, Baruffi M, Molinari E. The ACTonHEART study: rationale and design of a randomized controlled clinical trial comparing a brief intervention based on Acceptance and Commitment Therapy to usual secondary prevention care of coronary heart disease. Health Qual Life Outcomes. 2014 Feb 19;12:22. doi: 10.1186/1477-7525-12-22. PMID: 24552555; PMCID: PMC3936953.

25.Harris, R. (2019). ACT made simple: An easy-to-read primer on acceptance and commitment therapy (2nd ed.). New Harbinger Publications.

26.Garnefski, N., & Kraaij, V. (2007). The Cognitive Emotion Regulation Questionnaire: Psychometric features and prospective relationships with depression and anxiety in adults. European Journal of Psychological Assessment, 23(3), 141–149. https://doi.org/10.1027/1015-5759.23.3.141

27.Mohammadian, Mohammad Ali (1374). The nature of psychological factors and coping skills in amputees with phantom limb pain, master's thesis in clinical psychology, Tehran Institute of Psychiatry.

28.Jung, Min-Jung, La, Mi-Ok, Son, ChongNak. Effects of Acceptance and Commitment Therapy(ACT) on Premenstrual Symptoms, Attitudes about Menstruation, and Perceived Stress of Women with Premenstrual Syndrome. Journal of Digital Convergence [Internet]. 2017 Jan 28;15(1):485–95.

29. Barzegar Ismail, Zohraei Ismail, Bostanipour Alireza, Fatuhabadi Khadija, Ebrahimi Shima, Hosseinian Masoumeh. Effectiveness of group therapy and treatment on perceived stress and aggression in women with premenstrual syndrome. Psychological studies [Internet]. 2017;14(3):163-